ارزیابی توان تحریک رشد گیاهی (pgp) برخی از باکتری های ریزوسفری با بررسی شاخص های رشد و عملکرد در ذرت و سویا

استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی، سموم و آفت کش ها به منظور افزایش تولید محصولات کشاورزی، تأثیرات جبران ناپذیری به منابع خاک و آب وارد کرده است. یکی از راهکارهای کاهش مصرف کودهای شیمیایی استفاده از باکتری های افزاینده رشد گیاه (pgpr) می باشد. در این تحقیق، ابتدا 51 جدایه باکتری ریزوسفری (45 جدایه ریزوبیوم و 2 جدایه باسیلوس، 4 جدایه سودوموناس) از خاک های زیر کشت یونجه در استان زنجان جداسازی شدند. سپس جدایه ها از لحاظ خصوصیات محرک رشد گیاهی (pgp) غربالگری شدند. نتایج نشان داد، 92 درصد از جدایه ها اکسین، 25 درصد از جدایه ها سیدروفور، 35 درصد از جدایه ها آنزیم acc-دآمیناز و 54 درصد از جدایه ها سیانید هیدروژن تولید کردند. 45 درصد از جدایه ها توان حل کنندگی فسفات معدنی و 37 درصد توان حل کنندگی فسفات آلی را دارا بودند ولی هیچ یک از جدایه ها قادر به تولید آنزیم کیتیناز نبودند. بر اساس نتایج غربالگری باکتری ها، 2 جدایه ریزوبیوم، 2 جدایه باسیلوس و 4 جدایه سودوموناس به عنوان جدایه های برتر برای تهیه مایه تلقیح انتخاب شدند. به منظور بررسی تأثیر باکتری های منتخب بر شاخص های رشد سویا و ذرت، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار و با 12 تیمار شامل جدایه های سودوموناس (t1، t2، t3، t4)، جدایه های باسیلوس (t5،t6 )، جدایه های ریزوبیوم (t7، t8)، مخلوط جدایه های باسیلوس، سودوموناس و ریزوبیوم (t9)، شاهد بدون کود و باکتری (t10)، نصف توصیه کودی بدون باکتری (t11)، کل توصیه کودی بدون باکتری (t12) انجام شد. نتایج نشان داد، تأثیر باکتری ها بر تمام شاخص های رشد سویا به جز ارتفاع بوته معنی دار بود. تمام تیمار های باکتری نسبت به شاهد، وزن خشک بخش هوایی، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، تعداد گره، تعداد غلاف، وزن خشک دانه، غلظت آهن، روی و منگنز بخش هوایی و جذب نیتروژن و فسفر بخش هوایی را بطور معنی دار افزایش دادند. بطور کلی کارایی باکتری های سودوموناس در افزایش شاخص های رشد سویا بهتر از کارایی جدایه های باسیلوس و ریزوبیوم بود، که علت را می توان به بارزتر بودن خصوصیات افزایندگی رشد گیاه در این باکتری ها نسبت داد. بیشترین تعداد باکتری های ریزوسفری و غیر ریزوسفری در تیمار تلقیح سویا بیشترین ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن تر و خشک بوته و ریشه، وزن خشک دانه، تعداد گره، تعداد غلاف، غلظت آهن و روی بخش هوایی و بیشترین تعداد باکتری های ریزوسفری و غیر ریزوسفری توسط تلقیح سویا با یکی از جدایه های باکتری سودوموناس (t2) مشاهده شد. بیشترین غلظت منگنز بخش هوایی سویا توسط باکتری ریزوبیوم (t8) بدست آمد. کارایی باکتری های سودوموناس در افزایش شاخص های رشد سویا را می توان به دلیل خصوصیات افزایندگی موثر رشد در اثر تولید فیتوهورمون ها و آنزیم ها مرتبط دانست که تولید آنها در بخش غربالگری اثبات شده بود. بیشترین غلظت فسفر و نیتروژن بخش هوایی سویا توسط تلقیح با باکتری باسیلوس (t5) مشاهده شد. تجزیه و تحلیل آماری نتایج نشان داد تأثیر تیمار های باکتری بر تمام شاخص های اندازه گیری شده در ذرت به استثنای طول ریشه و وزن خشک ریشه معنی دار بود. بیشترین ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن تر و خشک بوته و ریشه ذرت در اثر تلقیح با مخلوط باکتری های ریزوبیوم، باسیلوس و سودوموناس (t9) مشاهده شد. بیشترین غلظت نیتروژن بخش هوایی ذرت توسط باکتری ریزوبیوم (t8) مشاهده شد. بیشترین غلظت فسفر و روی بخش هوایی ذرت توسط باکتری باسیلوس (t5) مشاهده شد. بیشترین غلظت آهن و منگنز بخش هوایی ذرت توسط باکتری سودوموناس (t1) مشاهده شد. بیشترین تعداد باکتری های ریزوسفری ذرت پس از تلقیح با باسیلوس (t6) و بیشترین تعداد باکتری های غیر ریزوسفری پس از تلقیح ذرت با سودوموناس (t3) مشاهده شد. بنابراین با توجه به غربالگری باکتری ها و استفاده از سویه های منتخب در کشت ذرت و سویا مصرف کودهای نیتروژنه و فسفره کاهش خواهد یافت که البته استفاده از آنها در شرایط مزرعه ای احتیاج به بررسی های بیشتری دارد.